روزهای آخر اسفند هر مادر و مادربزرگ ایرانی را که ببینید یا مشغول تدارکات سفره هفت‌سین است و یا کارها را بین اعضای خانه برای خانه‌تکانی تقسیم کرده است. سفره هفت‌سین ما ایرانی‌ها نمادی از سنت ۲۰۰۰ ساله نیاکان و اجدادمان است که از پس هزاره‌ها به ما رسیده است.
یکی از مهم‌ترین ارکان سفره هفت‌سین اصیل ایرانی که بین ادیان مختلف ساکن در ایران هم مشترک است، سبزه عید است که معمولاً با گندم درست می‌شود. البته عدس و ماش هم از غلات محبوب برای سبزه است، ولی کاشت گندم برای سبزه عید بین مردم مرسوم‌تر و محبوب‌تر است، چون هم سریع‌تر رشد می‌کند، هم کاشت آسان‌تری دارد و احتمال کپک‌زدنش کمتر است.
گندم سبزه عید یک روش کاشت بیشتر ندارد که در این مقاله برایتان توضیح خواهیم داد، اما پیش از آن بیایید درباره بقیه نمادهای سفره هفت‌سین و البته گندم صحبت کنیم.
نمادهای هفت‌سین اصیل ایرانی
بوی خوب گندم به زندگی ما ایرانی‌ها گره خورده است. از نانی که می‌خوریم تا سفره‌ای که برای شروع سال نو می‌اندازیم، نام و نشانی از گندم دارد.
سبزه عید با رنگ سبز و زیبایش نمادی از برکت و آرزوی حاصلخیزی برای سال جدید است. فرقی ندارد که دین مردم چه باشد، حتی زرتشتیان و مسیحیان ایرانی هم در سفره عیدشان سبزه را می‌گذارند. مهم‌ترین دلیل برای اهمیت گندم سبزه عید را باید در هزاره‌هایی جستجو کرد که ایرانیان با کشف کشاورزی یکجانشین شدند و زندگی‌شان وابسته به برکت کاشت و برداشت بود. این وابستگی به زمین به‌قدری در فرهنگ ما ریشه دواند که خاک را مقدس کرد و محصولات کشاورزی را به برکت خدا تعبیر کرد.
البته باقی اعضای هفت‌سین هم هرکدام نمادی از زندگی ملت ایران و سمبلی از اعتقاداتشان است که حتماً خودتان هم می‌دانید.
- سکه سفره هفت‌سین نماد ثروت
- سیب نماد سلامت و زیبایی
- سمنو نماد خیر، قدرت و برکت
- سنجد نماد اندیشه و سنجیده عمل‌کردن
- سیر یا سرکه نماد پالایش، گندزدایی و میکرب‌زدایی
- سماق نماد صبر و بردباری تاریخی ملت ایران
است.
کتاب آسمانی هم همراه با آینه و شمع در سفره هفت‌سین تمام اقوام ایرانی گذاشته می‌شود و البته همان‌طور که خودتان هم می‌دانید ماهی گلی جایی در سفره هفت‌سین اصیل ایرانی ندارد.
مراحل کاشت گندم برای سبزه هفت‌سین
با این مقدمه بیایید سراغ کاشت گندم برای سبزه عید برویم. اول‌ازهمه باید گندم را خوب بشویید. برای سفره هفت‌سین یک پیمانه گندم کافی است. گندم را بشویید و درون یک کاسه آب بگذارید تا حداقل ۸ ساعت و نهایتاً یک روز خیس بخورد، خیلی نیازی نیست که آب کاسه را چند بار پر و خالی کنید و نهایتاً تا ۳ بار کافی است.
بعد از گذشت یک روز، گندم باید از پوستش جدا شده باشد. حالا باید آب کاسه را خالی کرده و ظرف مخصوص سبزه‌تان را آماده کنید. در این مرحله از کاشت گندم برای سبزه عید باید گندم از پوست جدا شده را با پارچه‌ای نخی که مرطوب است نگه دارید تا جوانه بزند.
جوانه گندم برای رشد به این رطوبت نیاز دارد. پس بعد از جوانه‌زدن، آن را داخل ظرف سفره هفت‌سین گذاشته و برای اینکه رطوبتی که جوانه برای رشد به آن نیاز دارد، تأمین شود حتماً کمی پنبه خیس را کف ظرف گذاشته و گندم‌های جوانه‌زده را پخش کنید. سپس یک‌لایه نازک پارچه نخی روی آن بگذارید.
یادتان باشد که گندم رطوبت پارچه را جذب می‌کند، پس برای اینکه خشک نشده یا کپک نزند، حواستان باشد که پارچه همیشه رطوبت داشته باشد. همچنین، برای اینکه از میزان رطوبت پارچه مطمئن باشید، کافی است که روزی ۱ تا ۲ بار روی پارچه را آب اسپری کنید.
معمولاً با گذشت ۳ یا ۴ روز از این مرحله گندم سبزه عید با سرعت بیشتری رشد خواهد کرد و باید بعد از ۱۰ روز سبزه آماده باشد.
برای جوانه زدن گندم باید نکاتی را رعایت کنید که در مقاله چرا گندم جوانه نمی‌زند، درباره آن صحبت کردیم.
جوانه گندم خوراکی هم با همین روش درست می‌شود، منتها بعد از جوانه زدن باید از ظرف و پارچه مرطوب جدا شده و خوب خشک شود تا آماده مصرف باشد در غیر این صورت سریعاً کپک خواهد زد.
در ادامه به شما پیشنهاد میکنیم که به مقاله انواع گندم خوراکی سر بزنید و با تفاوت‌های انواع گندم خوراکی آشنا شوید.
نکات مهم برای سبز کردن گندم
البته توصیه می‌کنم که حداقل از ۱۵ روز قبل برای کاشت گندم اقدام کنید تا اگر خشک شد یا کپک زد بتوانید دوباره گندم بکارید. نگران بلندشدن سبزه‌ها هم نباشید زیرا می‌توان همه را یکدست قیچی کرد.
کاشت گندم برای سبزه عید همین مراحل ساده نیست، بلکه نیاز به رعایت چند نکته مهم هم دارد. اول از همه یادتان باشد که تا ۲ بار اسپری کردن آب روی پارچه نخی برای گندم سبزه عید کافی است و بیشتر از این ممکن است باعث کپک زدن جوانه‌ها شود.
گندم سبزه عید برای رشد به کمی نور هم نیاز دارد تا یکدست بلند شود، در ضمن دمای محیط نباید خیلی سرد یا خیلی گرم باشد.
سبزه را وقتی داخل سفره گذاشتید، باز هم باید حواستان باشد که به رشدش ادامه می‌دهد، پس حتماً به ریشه‌هایش آب بدهید.
بهترین ظرف برای کاشت گندم سبزه عید ظروف سفالی و چینی است و در نهایت یادتان باشد که سبزه را با آب خنک آب بدهید.
بعد از آن‌که گندم سبز شد، باید مراقبت‌هایی انجام دهید که از زرد شدن آن جلوگیری کنید. در مقاله چرا گندم زرد می‌شود، علت زرد شدن گندم را آوردیم.
کلام آخر
اگر بگوییم صفر تا صد زندگی ما ایرانیان به گندم گره‌خورده، اشتباه نکردیم تاحدی‌که گندم در ادبیات به برکت خدا مشهور شده و نان ارج‌وقرب بسیاری در فرهنگ غذایی ایرانیان دارد. این احترام تا جایی پیش‌رفته که اصطلاحاتی مانند هم‌سفره شدن، نان‌ونمک خوردن هم در ادبیات و فرهنگ عامه ایرانی راهش را باز کرده است.
گندم علاوه بر اینکه در سفره باستانی هفت‌سین ما جای مهمی دارد و عضوی جدانشدنی از فرهنگمان است، در عادات غذایی‌مان هم ریشه دوانده و البته سرشار از مواد مغذی و ویتامین‌های مفید است. به‌قدری‌که بسیاری از پزشکان تغذیه هم به خواص جوانه گندم برای کودکان و بزرگسالان اشاره کرده و آن را ماده غذایی مهمی در سبد غذایی می‌دانند.
سؤالات متداول
بهترین زمان برای کاشت سبزه عید چه وقتی است؟
بهترین زمان برای کاشت گندم سبزه عید ۱۰ روز است، ولی باقی غلات مانند ماش و عدس به زمان بیشتری نیاز دارند.
آیا سبزه عید را هم باید با اسپری آب دهیم؟
خیر، اسپری برای آب دادن جوانه است. سبزه را بعد از رشد کردن می‌توانید زیر شیر آب سرد کم‌فشار هم بگیرید.
آیا جوانه گندم خوراکی هم با همین روش درست می‌شود؟
بله، جوانه گندم خوراکی هم با همین روش درست می‌شود، منتها بعد از جوانه زدن باید از ظرف و پارچه مرطوب جدا شده و خوب خشک شود تا آماده مصرف باشد در غیر این صورت سریعاً کپک خواهد زد.